„Polacy – Węgrzy. 1000 lat historii”.
“Nie ma chyba dwóch narodów w Europie połączonych przez historię tak wieloma węzłami, które wiąże niemal nieustanna przyjaźń od czasów wczesnego średniowiecza aż po XXI wiek”.
24 czerwca br. otworzyliśmy nową wystawę stałą Polskiego Instytutu Badawczego i Muzeum, zatytułowaną: „Polacy – Węgrzy. 1000 lat historii”. Było to bardzo ważne wydarzenie zarówno dla nas, jak i dla Polonii węgierskiej oraz osób, które interesują się naszą wspólną polsko-węgierską historią. Dlatego jesteśmy niezmiernie dumni, i razem z Polskim Samorządem działającym pod tym samym adresem, cieszymy się, że tak ważna inicjatywa powstała na mapie polskich miejsc, które należy odwiedzić w Budapeszcie.
Piotr Piętka, już od pierwszych dni urzędowania postawił sobie za cel rozszerzenie i modernizację dotychczasowej wystawy lub stworzenie nowej, nowoczesnej ekspozycji. Do projektu pozyskał takich zwolenników jak, śp. Jacek Miller z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz decydentów w Muzeum Historii Polski, którzy dostrzegli, jak ważna jest to inicjatywa. Po długich przygotowaniach i negocjacjach, mogliśmy wreszcie rozpocząć pracę nad scenariuszem wystawy jesienią 2021 roku.
Misja
Misją ekspozycji jest ukazanie w jak najszerszej perspektywie historii stosunków polsko-węgierskich i dziejów węgierskiej Polonii oraz jej godne reprezentowanie.
Zależało nam również na tym, aby wystawa przyciągała zwiedzających nowoczesnym wizerunkiem, multimedialnymi efektami i materiałami oraz filmami archiwalnymi. Aby prawdziwie i rzetelnie odzwierciedlała wydarzenia minionych stuleci.
W tym miejscu należy wspomnieć, że w strukturze wystawy nie dominuje jedynie historia wydarzeń. W przeglądzie historycznym na różnych etapach można znaleźć dodatkowe informacje o stosunkach polsko-węgierskich. Przykładem tego jest ekran, na którym możemy przeczytać o pierwszych książkach, które zawierały teksty również w języku węgierskim, a które wychodziły jeden po drugim z krakowskich drukarni.
Wystawa „Polacy – Węgrzy. 1000 lat historii”, jak czytamy w specjalnym komunikacie prasowym rzecznika prasowego Muzeum Historii Polski pana Michała Przeperskiego, to:
„Dziesiątki obrazów i fotografii, kroniki filmowe, liczne pamiątki i relacje świadków – poprowadzą widza przez tysiąc lat wspólnej historii Polski i Węgier. Sześć sal mieści w sobie bogactwo opowieści: od średniowiecznych losów św. Kingi, córki króla Béli IV, przez dynastyczne koligacje Jagiellonów i Batorych, świętych i błogosławionych z dynastii Arpadów i Piastów, aż po współudział Polaków pod wodzą Józefa Bema w węgierskiej wojnie o niepodległość lat 1848-1849.
To wszystko można obejrzeć w Muzeum w Budapeszcie. Wystawa ukazuje też najważniejsze i najbardziej dramatyczne epizody z dziejów dwudziestego wieku. To świadectwo niezwykłej gościnności, jaką Węgrzy okazali tysiącom polskich uchodźców po wrześniu 1939 r. Symbolem wspólnej walki z totalitarnym złem jest opowieść o bohaterstwie Józsefa Antalla i Henryka Sławika, których współpraca ocaliła kilka tysięcy polskich Żydów od pewnej śmierci z rąk niemieckich.
Wreszcie, polskie i węgierskie kroniki filmowe opowiedzą o dramatycznych dniach października i listopada 1956 r., gdy dziesiątki tysięcy Polaków oddawało krew dla bohaterów powstania węgierskiego. Fotografie dokumentują ponure czasy komunistycznej dyktatury, ale i życie codzienne. Ukazują wyprawy turystyczne nad Balaton i do północno węgierskich term, dla wielu Polaków będące świetną okazją by poznać i samodzielnie zasmakować w węgierskiej kulturze. Jest to też opowieść o unikalnym ruchu autostopowym, który przyciągał młodych Węgrów nad Wisłę, a wielu z nich zachęcił do nauki języka polskiego. W ten sposób prawdziwa przyjaźń polsko-węgierska realizowała się w praktyce.
Muzeum jest również miejscem dokumentującym życie węgierskiej Polonii. Jednym z jej symboli pozostaje Derenk – dawna osada na północy dzisiejszych Węgier, gdzie wytworzyła się niepowtarzalna mieszanka językowo-kulturowa. Choć dziś miejscowość jest opuszczona, to potomkowie jej mieszkańców kultywują pamięć o korzeniach. Dzięki wystawie, opowieść o tym niezwykłym miejscu zostanie przywrócona wspólnej, polsko-węgierskiej pamięci.”
Ujęliśmy również parę innych istotnych wydarzeń i historię ich bohaterów.
Po przedstawieniu panowania w Polsce Stefana Batorego, oraz sarmackiego przenikania się szlachty węgierskiej z polską, przybywamy do okresu wojen niepodległościowych. Sala ta została zorganizowana wokół (wydarzenia) Wiosny Ludów i postaci generała Józefa Bema. Nie zapomnieliśmy również o powstaniu Franciszka II Rakoczego, oraz węgierskich ochotnikach powstania styczniowego.
Sceny ekspozycji związane z XX wiekiem są bogate w fotografie, które pozwalają ukazać m.in. historię polskich uchodźców, przybyłych na Węgry w czasie II wojny światowej.
W osobnym rozdziale opowiadamy interesującą historię handlu , głównie winem i solą – między Polską i Węgrami.
Muzeum prezentuje także historię węgierskiej Polonii, od utworzenia pierwszych stowarzyszeń, przez budowanie polskiego kościoła w Kőbányi, aż do powstania organizacji cywilnych ufundowanych i utworzonych już po wojnie oraz po transformacji zmianie ustroju.
“Mini-kino” pozwala zanurzyć się w świat nagrań filmowych z wydarzeń 1956 roku, aby lepiej zrozumieć tło polskiej pomocy dla węgierskiego powstania.
Nie zapomnieliśmy też o codziennym życiu w czasach socjalizmu, kiedy podróże i handel często szły w parze.
Historię skończymy – na razie – w pewnym sensie wspólnymi wydarzeniami w życiu Polski i Węgier z 1989 roku.
Stara wystawa
Poprzednia wystawa została otwarta w 1998 roku – nazywaliśmy się wtedy jeszcze Muzeum i Archiwum Węgierskiej Polonii –, a dyrektorem był Konrad Sutarski. Byliśmy bardzo przywiązani do tamtego materiału, dlatego cieszy nas fakt, że nowa ekspozycja pod wieloma względami opiera się na tej dawnej. Znajduje to odzwierciedlenie w strukturze muzeum: na przykład sala o Derenku została zachowana jako samodzielna jednostka.
Eksponaty
Najważniejszymi eksponatami naszego muzeum są: kopia płaszcza św. Władysława oraz kopia szabli gen. Józefa Bema, relikwie kościoła polskiego z okresu międzywojennego oraz przedstawiający bitwę pod Sibinem fragment Panoramy Siedmiogrodzkiej, które znalazły się również w centralnym miejscu nowej ekspozycji.
Finansowanie
Nasz projekt finansowało i wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Departament Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci). Za realizację wystawy dziękujemy obecnym i byłym pracownikom naszej instytucji, naszemu partnerowi – Muzeum Historii Polski w Warszawie oraz wszystkim, którzy wsparli nas w tym przedsięwzięciu. Otwarcie wystawy stałej „Polacy–Węgrzy. 1000 lat historii” wieńczy najbardziej ambitny – jak dotychczas – projekt naszego Instytutu, a jednocześnie oznacza początek nowego okresu, dając stabilne podstawy do dalszego rozwoju.
Wystawa jest czynna: wtorek − czwartek 10.00 – 16.00, piątek – sobota: 10.00 – 14.00.
Adres: Budapeszt, X dzielnica, ulica Állomás 10, telefon: +36 703 927 741, e-mail: muzeum@polonia.hu.
Muzeum znajduje się w pobliżu stacji kolejowej Kőbánya Álsó i pętli autobusowej Kőbanya Alsó vasutállomás.
Ceny biletów: normalny 300,- Ft, ulgowy 150,-. Dla dzieci poniżej 6 lat i seniorów powyżej 70 lat wstęp wolny.
Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych do obejrzenie wystawy!
József Virágh
István Miklós Balázs
Fotorelacja z wernisażu otwarcia wystawy stałej Muzeum:
