„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. V – bitwa pod Hatvan (2 kwietnia 1849)

Armee-Bulletin_XXXIII._Schlik_csapatai_a_Hatvanból_kivezető_Zagyva-híd_lerombolásával_biztosítják_a_Gödöllő_felé_való_visszavonulás_lehetőségét
Bitwa pod Hatvan (Wikipedia)
Zrzut ekranu 2021-05-19 o 10.37.41
Tablica pamiątkowa Zygmunta Miłkowskiego w Hatvan na ścianie ratusza. Zdjęcia pochodzi z artykułu z internetowej wersji Hatvani Hírlap (hatvanihirlap.hu) zatytułowany „Potrzebujemy zwykłych bohaterów”, 2 kwietnia 2021 r. – https://hatvanihirlap.hu/szuksegunk-van-a-hetkoznapi-hosokre /

2 kwietnia 1849 r. pod Hatvanem rozpoczęła się kampania wiosenna Powstania Węgierskiego, której głównym celem było wyzwolenie Pesztu-Budy*. Pułk. András Gáspár (naówczas tymczasowy, a po bitwie już stały dowódca; mianowany po walkach na generała) dowodził VII. Korpusem Węgierskim, który pokonał wojska gen. por. Franza von Schlika. Przed bitwą austriacki dowódca wyprawił imieninowy obiad, na którym obiecał zaproszonym oficerom „łatwe polowanie na króliki”. Jak bardzo się mylił. Pod koniec walk, które stoczyły głównie artylerie, wojska cesarskie zostały zmuszone do ucieczki. Wojska węgierskie próbowały otoczyć cesarskie oddziały, a przez pojawienie się dywizji Józefa Wysockiego, (która atakowała nie czekając na rozkazy z góry) Austriacy wycofujący się z pola walki wpadli dodatkowo w popłoch. Mimo wszystko wojska gen. von Schlika zniszczyły dwa mosty na Zagyvie i opuściły pole walk.

W bitwie, podobnie jak we wszystkich innych walkach kampanii wiosennej, wziął udział Zygmunt Miłkowski (ps. Teodor Tomasz Jeż), późniejszy powieściopisarz, publicysta, jeden z czołowych teoretyków polskiej emigracji, który do batalionu Wysockiego dołączył już w listopadzie 1848 r. jako student.

*) W 1873 r. Peszt i Buda połączyły się (do tej pory były niezależnymi miastami) w Budapeszt.

Balázs István

(red. A.Sz.)

Źródła:

Ilustracje: Wikipedia, https://hatvanihirlap.hu/szuksegunk-van-a-hetkoznapi-hosokre/

 

This slideshow requires JavaScript.

 

 

 

 

 

 

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. IV – bitwa pod Szolnokiem (5 marca 1849)

"A második szolnoki ütközet 1849. március 5-én" (pol. "Druga bitwa pod Szolnokiem 5 marca 1849 r."), Mór Than
„A második szolnoki ütközet 1849. március 5-én” (pol. „Druga bitwa pod Szolnokiem 5 marca 1849 r.”), Mór Than
Władysław_August_Poniński
Władysław August Poniński

5 marca 1849 roku wojsko powstańcze dowodzone przez Jánosa Damjanicha i Károlya Vécseyego odniosło znaczące zwycięstwo nad siłami cesarskimi pod Szolnokiem, zdobywając ostatni niezdobyty most na Cisie (mający kluczowe znaczenie dla obu stron). II. Batalion Polski i polska kompania ułanów odegrały decydującą rolę w triumfie. Świadczy o tym fakt, że po bitwie awansowano pięciu polskich oficerów, m.in. Józefa Wysockiego, który od tego momentu tworzył Legion Polski jako pułkownik. Wiekopomnym wydarzeniem bitwy pod Szolnokiem był atak ułanów Władysława Ponińskiego na pułk dragonów im. Franciszka Józefa.  Wojsko austriackie zostało wtedy rozgromione, a w ramach łupów wojennych Polacy przejęli 5 armat. Według anegdoty, kiedy podpułk. Josef Regelsberg von Thunberg (który niedługo potem trafił do niewoli), zobaczył tylko jedną kompanię atakującą jego pułk, powiedział: „Są albo szaleni… albo Polacy…”.

Balázs István

(red. A.Sz.)

źródła: – Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998

https://www.tapiokultura.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=649:egyuett-a-szabadsagert-jozef-wysocki-es-a-lengyel-legio&catid=16&Itemid=142

http://www.bibl.u-szeged.hu/bibl/mil/1848/kronologia.html

zdjęcia: Wikipedia

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. III – bitwa pod Kápolną (26-27 lutego 1849)

Henryk_Dembiński
Henryk Dembiński

26-27 lutego 1849 roku pod Kápolną rozegrała się jedyna dwudniowa bitwa powstania węgierskiego. Wojska cesarskie liczące 30 tysięcy żołnierzy pod naczelnym dowództwem marsz. Windisch-Grätza stanęły naprzeciw armii węgierskiej liczącej 36 tysięcy osób, wśród których walczyło także 120 żołnierzy II. Batalionu Polskiego. Bitwa zakończyła się porażką powstańców, w dużej mierze z powodu błędów gen. por. Henryka Dembińskiego, który w bliskim czasie został usunięty ze stanowiska naczelnego dowódcy. Według Artúra Görgeia, Dembiński miał plan działania, jednak nie Kápolnai_csata_Thanprzewidział, że coś może pójść nie po jego myśli, a tym samym nie był w stanie szybko zareagować na  zmieniające się warunki. Polscy legioniści, mimo że było ich niewielu, zostali zapamiętani dzięki swojej bohaterskiej postawie. Kiedy wojska powstańcze wycofywały się przez most, zostały zaatakowane przez potężne siły austro-węgierskie. Wtedy garstka piechoty Hipolita Żółtowskiego podjęła walkę z armią carską, dzięki czemu powstańcy zdążyli bezpiecznie przejść przez most.

Balázs István

(red. A.Sz.)
  • źródło: Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998
  • Zdjęcia: Wikipedia

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. II – bitwa pod Tarcalem (22 stycznia 1849)

Bitwa pod Tarcalem (autor nieznany; z: https://arsmilitaria.blog.hu)

22 stycznia 1849 roku w bitwie przy Kaplicy św. Teresy pod Tarcal honwedzi po wielu tygodniach walk Wiosny Ludów,
znowu odnieśli zwycięstwo nad formacjami cesarskimi. O walkach w niezwykłej mgle, które trwały tylko kilka godzin, tak wspominał por. Ferenc Karsa: „ktokolwiek mógł [cię] spoliczkować, a ty nie widziałbyś dłoni, który cię uderzyła…”.

Teofil_Lapinski2
Teofil Łapiński (z Wikipedia)

Kluczową rolę w sukcesie pod Tarcal odegrało 2500 polskich żołnierzy pod dowództwem pułk. Jerzego Bułharyna. Po bitwie Arisztid Dessewffy, późniejszy męczennik z Aradu, zasugerował promocję podpor. artylerii Teofila Łapińskiego na porucznika, z powodu jego „dokładności i zręczności”. Co ciekawe, Łapiński jako pierwszy na świecie napisał historię powstania węgierskiego – jego studium Der Feldzug der ungarischen Hauptarmee im 1849. Selbsterlebtes (tłum. Kampania głównej armii węgierskiej w 1849 r. Własne doświadczenia) została wydana w Hamburgu w 1850 r.

 

Balázs István

(red. A.Sz.)

źródła:

  •  Kovács István: „Egy a lengyel a magyarral”. A szabadságharc ismeretlen lengyel hősei. Budapest, Magyar Napló, 2014
  • Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998

Zdjęcia:

  • Wikipedia,
  • https://arsmilitaria.blog.hu/2020/04/27/igy_latta_az_ellenseg_az_osztrak_hivatalos_illusztralt_hadijelentesek_az_1848_1849-es_szabadsagharc_?fbclid=IwAR2rIePZ8Ayk2M9l4XWzbn0MPHcvJhycpjUXJTTHHktsyMWfGW6g8il5M0o

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. I – bitwa pod Aradem (3 grudnia 1848)

Zapraszamy na nasz nowy cykl „Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49”! W krótkich tekstach przestawimy losy wybranych bitew Wiosny Ludów, które miały miejsce na terenach dzisiejszych Węgier (ale dodaliśmy do listy dwa wyjątki), i w których wzięli udział polscy żołnierze. Część pierwsza została poświęcona bitwie pod Aradem (dzisiejsza Rumunia), do której polscy żołnierze dołączyli 3 grudnia 1848.

***

W ramach ciekawostki warto dodać, że matką chrzestną wspomnianego sztandaru została Luiza – siostra Lajosa Kossutha, orędownika utworzenia Legionów Polskich.

 

***

25 listopada 1848 roku w ogrodzie Muzeum Narodowego w Budapeszcie odbyło się poświęcenie sztandaru batalionu polskiego (składającego się wówczas z dwóch kompanii). Legioniści Józefa Wysockiego wyruszyli niedługo potem do Aradu, gdzie 3 grudnia 1848 r. podczas oblężenia miejscowego zamku, przeszli chrzest bojowy. Przywództwo wojsk powstańczych miało nadzieję, że udział polskich żołnierzy zmieni układ sił w bitwie. Plan zakładał, że Polacy walczący dla cesarza będę chcieli przejść na drugą stronę i wesprzeć rodaków z wojsk powstańczych.  Chociaż plan nie wypalił, legioniści dzielnie brali udział w grudniowych walkach. Niezwykle długie oblężenie zakończyło się dopiero 1 lipca 1849 r., kiedy wojska cesarskie, w zamian za swobodny odwrót, przekazały zamek powstańcom.

Balázs István

(red. A.Sz.)
https://hu.wikipedia.org/wiki/Arad_ostroma?fbclid=IwAR1RA0f_z6FodE9wzUoAKfalcFYXF_aW7psui_3YkM3aoiYsWufeo2LdwdM#/media/Fájl:Aradvar.jpg
Foto: Wikipedia

źródło: Kovács István: „Egy a lengyel a magyarral”. A szabadságharc ismeretlen lengyel hősei. Budapest, Magyar Napló, 2014.