Miesiąc: kwiecień 2021

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. III – bitwa pod Kápolną (26-27 lutego 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
Henryk_Dembiński
Henryk Dembiński

26-27 lutego 1849 roku pod Kápolną rozegrała się jedyna dwudniowa bitwa powstania węgierskiego. Wojska cesarskie liczące 30 tysięcy żołnierzy pod naczelnym dowództwem marsz. Windisch-Grätza stanęły naprzeciw armii węgierskiej liczącej 36 tysięcy osób, wśród których walczyło także 120 żołnierzy II. Batalionu Polskiego. Bitwa zakończyła się porażką powstańców, w dużej mierze z powodu błędów gen. por. Henryka Dembińskiego, który w bliskim czasie został usunięty ze stanowiska naczelnego dowódcy. Według Artúra Görgeia, Dembiński miał plan działania, jednak nie Kápolnai_csata_Thanprzewidział, że coś może pójść nie po jego myśli, a tym samym nie był w stanie szybko zareagować na  zmieniające się warunki. Polscy legioniści, mimo że było ich niewielu, zostali zapamiętani dzięki swojej bohaterskiej postawie. Kiedy wojska powstańcze wycofywały się przez most, zostały zaatakowane przez potężne siły austro-węgierskie. Wtedy garstka piechoty Hipolita Żółtowskiego podjęła walkę z armią carską, dzięki czemu powstańcy zdążyli bezpiecznie przejść przez most.

Balázs István

(red. A.Sz.)
  • źródło: Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998
  • Zdjęcia: Wikipedia

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. II – bitwa pod Tarcalem (22 stycznia 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
Bitwa pod Tarcalem (autor nieznany; z: https://arsmilitaria.blog.hu)

22 stycznia 1849 roku w bitwie przy Kaplicy św. Teresy pod Tarcal honwedzi po wielu tygodniach walk Wiosny Ludów,
znowu odnieśli zwycięstwo nad formacjami cesarskimi. O walkach w niezwykłej mgle, które trwały tylko kilka godzin, tak wspominał por. Ferenc Karsa: „ktokolwiek mógł [cię] spoliczkować, a ty nie widziałbyś dłoni, który cię uderzyła…”.

Teofil_Lapinski2
Teofil Łapiński (z Wikipedia)

Kluczową rolę w sukcesie pod Tarcal odegrało 2500 polskich żołnierzy pod dowództwem pułk. Jerzego Bułharyna. Po bitwie Arisztid Dessewffy, późniejszy męczennik z Aradu, zasugerował promocję podpor. artylerii Teofila Łapińskiego na porucznika, z powodu jego „dokładności i zręczności”. Co ciekawe, Łapiński jako pierwszy na świecie napisał historię powstania węgierskiego – jego studium Der Feldzug der ungarischen Hauptarmee im 1849. Selbsterlebtes (tłum. Kampania głównej armii węgierskiej w 1849 r. Własne doświadczenia) została wydana w Hamburgu w 1850 r.

 

Balázs István

(red. A.Sz.)

źródła:

  •  Kovács István: „Egy a lengyel a magyarral”. A szabadságharc ismeretlen lengyel hősei. Budapest, Magyar Napló, 2014
  • Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998

Zdjęcia:

  • Wikipedia,
  • https://arsmilitaria.blog.hu/2020/04/27/igy_latta_az_ellenseg_az_osztrak_hivatalos_illusztralt_hadijelentesek_az_1848_1849-es_szabadsagharc_?fbclid=IwAR2rIePZ8Ayk2M9l4XWzbn0MPHcvJhycpjUXJTTHHktsyMWfGW6g8il5M0o

Dzisiaj grafik MARIAN JÓZEF TROJAN obchodziłby swoje 90. urodziny

Polski Instytut Badawczy i Muzeum

Artysta polskiego pochodzenia urodził się 22 kwietnia 1931 roku w Przemyślu.trojan_portret

Po wybuchu II wojny światowej uciekł z rodziną na Węgry. Po jej zakończeniu wrócił do ojczyzny, ale w 1957 r. ponownie przeniósł się na Węgry. Osiadł w Füzesabony, gdzie założył rodzinę.

Tworzył głównie drzeworyty i linoryty. Jego wybór tematów był niezwykle zróżnicowany – prace nie tylko przedstawiały portrety znanych osobistości i artystów, ale także budynki i krajobrazy. Poza grafikami o większych wymiarach, wśród jego prac znajdziemy także ekslibrisy dla członków rodziny, przyjaciół i instytucji.

Oprócz druku wypukłego, tworzył także w innych technikach graficznych, takich jak: monotypia, pastel olejny, akwarela.

„Uważam swoją sztukę za służbę” – powiedział, badając momenty, które są wspólne dla historii Polski i Węgier.

W tym duchu powstało kilka cykli graficznych: Węgierskie tysiąclecie (1996), Węgierskie i polskie portrety w wojnie o niepodległość 1948-49 (1996), Wybitne osobistości obu krajów ostatniego tysiąclecia (2000).

Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i publicznych w Belgii, Włoszech, Portugalii, na Węgrzech oraz w Polsce.

Nie tylko upamiętniał wspólną historię narodu polskiego i węgierskiego, ale także przyczynił się do powstania kilku miejsc pamięci (tablica pamiątkowa, pomnik), pokazując tym samym, że jego sztuka łączy się z entuzjastyczną działalnością organizacyjną.

Jego praca twórcza została uhonorowana m.in. Medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1979), Krzyżem Kawalerskim Zasługi RP (1994) i Oficerskim Krzyżem Zasługi RP (2001).

Zmarł w 2016 roku w Füzesabony.

(na podstawie węgierskiej wersji autorstwa Marty Trojan)