1848-1849

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. VII – bitwa pod Isaszeg (6 kwietnia 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
Than_Mor_Isaszegi_csata
Bitwa pod Isaszeg pędzla Mora Thana (Wikipedia)

6 kwietnia 1849 roku, w Wielki Piątek miała miejsce bitwa pod Isaszeg, która zakończyła się zwycięstwem powstańców. W długiej i niezwykle ciężkiej walce polskie oddziały Józefa Wysockiego zdołały odeprzeć austriacki atak i obronić armaty stojące z tyłu szeregów.

Tablica poświęcona Józefowi Wysockiemu (Wikipedia)

Jednak zapłacono za to wysoką cenę, ponieważ straty sięgały ok. 40 osób (7 % personelu legionu). Według anegdot, po bitwie, podczas defilady przed pałacem królewskim w Gödöllő, Lajos Kossuth zdjął swój kapelusz podczas przemarszu Polaków, oddając w ten sposób hołd ich ofierze. W Isaszeg można odwiedzić liczne miejsca pamięci świadczące o wielkim czynie żołnierzy Wysockiego, np. w lesie pod miastem znajduje się nagrobek nieznanego kapitana polskiego, a na ścianach ratusza i kalwińskiego kościoła umieszczono w 1972 r. tablice pamiątkowe. Ponadto Koło Przyjaciół Muzeum w Isaszeg było jedną z organizacji (wspólnie m.in. z Polskim Stowarzyszeniem Kulturalnym im. Józefa Bema na Węgrzech), które zainicjowały utworzenie popiersia Józefa Wysockiego, znajdujące się w Budapeszcie w ogrodu Muzeum Narodowego.

István Balázs

 

źródła: https://honlap.parokia.hu/data/attachments/2015/01/29/Isaszeg_%C3%A9s_a_lengyel_l%C3%A9gi%C3%B3.pdf 

http://epa.oszk.hu/02900/02924/00006/pdf/EPA02924_valosag_2013_6_078-081.pdf 

http://isaszegert.hu/isaszeg_lengyel_emlekhelyei.html 

Zdjęcie:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wysocki_J%C3%B3zsef_eml%C3%A9kt%C3%A1bla_(1972),_2019_Isaszeg.jpg Tablica pamiątkowa na ścianie kościoła kalwińskiego w Isaszeg.

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. VI – bitwa pod Tápióbicske (4 kwietnia 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
1024px-Than_tapiobicskei_utközet2_1849_aprilis_4
Bitwa pod Tápióbicske pędzla Mora Thana (Wikipedia)

György Klapka atakując 4 kwietnia 1849 r. Tápióbicske, myślał że we wsi strzeżony jest tylko sprzęt wroga, a główne siły Jelačića zbierają się gdzieś indziej. Jak bardzo się mylił… Korpus węgierskiego dowódcy został rozbity przez jednostki cesarskie, jednak Austriacy nie mogli sobie poradzić z przybywającym na miejsce korpusem Jánosa Damjanichego, a wraz z nim – polską dywizją. Polacy odegrali kluczową rolę w zdobyciu miejscowego mostu, dzięki któremu możliwe było przekroczenie niezwykle wezbranej rzeki Tápió. Józef Wysocki nie był zbyt skromny w swoich wspomnieniach: „Nadmienić muszę, że to zwycięstwo (…) rozstrzygnęła moja tylko dywizja.”

 István Balázs
źródło: – https://www.tapiokultura.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=649:egyuett-a-szabadsagert-jozef-wysocki-es-a-lengyel-legio&catid=16&Itemid=142

Zdjęcia:https://hu.wikipedia.org/wiki/T%C3%A1pi%C3%B3bicskei_csata#/media/F%C3%A1jl:Than_tapiobicskei_utk%C3%B6zet2_1849_aprilis_4.jpg

https://www.kozterkep.hu/8388/honved-emlekmu 

261e60b4143dd3aa13136cd621b0628c_1
Pomnik Honwedów w Tápióbicske (https://www.kozterkep.hu/8388/honved-emlekmu?fbclid=IwAR0ibe79H-Duzvz0Ess_o3ifFz3bICfekHDPbAS7uzcfI9nLZadYJcosWrQ#vetito=312938)

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. V – bitwa pod Hatvan (2 kwietnia 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
Armee-Bulletin_XXXIII._Schlik_csapatai_a_Hatvanból_kivezető_Zagyva-híd_lerombolásával_biztosítják_a_Gödöllő_felé_való_visszavonulás_lehetőségét
Bitwa pod Hatvan (Wikipedia)
Zrzut ekranu 2021-05-19 o 10.37.41
Tablica pamiątkowa Zygmunta Miłkowskiego w Hatvan na ścianie ratusza. Zdjęcia pochodzi z artykułu z internetowej wersji Hatvani Hírlap (hatvanihirlap.hu) zatytułowany „Potrzebujemy zwykłych bohaterów”, 2 kwietnia 2021 r. – https://hatvanihirlap.hu/szuksegunk-van-a-hetkoznapi-hosokre /

2 kwietnia 1849 r. pod Hatvanem rozpoczęła się kampania wiosenna Powstania Węgierskiego, której głównym celem było wyzwolenie Pesztu-Budy*. Pułk. András Gáspár (naówczas tymczasowy, a po bitwie już stały dowódca; mianowany po walkach na generała) dowodził VII. Korpusem Węgierskim, który pokonał wojska gen. por. Franza von Schlika. Przed bitwą austriacki dowódca wyprawił imieninowy obiad, na którym obiecał zaproszonym oficerom „łatwe polowanie na króliki”. Jak bardzo się mylił. Pod koniec walk, które stoczyły głównie artylerie, wojska cesarskie zostały zmuszone do ucieczki. Wojska węgierskie próbowały otoczyć cesarskie oddziały, a przez pojawienie się dywizji Józefa Wysockiego, (która atakowała nie czekając na rozkazy z góry) Austriacy wycofujący się z pola walki wpadli dodatkowo w popłoch. Mimo wszystko wojska gen. von Schlika zniszczyły dwa mosty na Zagyvie i opuściły pole walk.

W bitwie, podobnie jak we wszystkich innych walkach kampanii wiosennej, wziął udział Zygmunt Miłkowski (ps. Teodor Tomasz Jeż), późniejszy powieściopisarz, publicysta, jeden z czołowych teoretyków polskiej emigracji, który do batalionu Wysockiego dołączył już w listopadzie 1848 r. jako student.

*) W 1873 r. Peszt i Buda połączyły się (do tej pory były niezależnymi miastami) w Budapeszt.

Balázs István

(red. A.Sz.)

Źródła:

Ilustracje: Wikipedia, https://hatvanihirlap.hu/szuksegunk-van-a-hetkoznapi-hosokre/

 

This slideshow requires JavaScript.

 

 

 

 

 

 

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. IV – bitwa pod Szolnokiem (5 marca 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
"A második szolnoki ütközet 1849. március 5-én" (pol. "Druga bitwa pod Szolnokiem 5 marca 1849 r."), Mór Than
„A második szolnoki ütközet 1849. március 5-én” (pol. „Druga bitwa pod Szolnokiem 5 marca 1849 r.”), Mór Than
Władysław_August_Poniński
Władysław August Poniński

5 marca 1849 roku wojsko powstańcze dowodzone przez Jánosa Damjanicha i Károlya Vécseyego odniosło znaczące zwycięstwo nad siłami cesarskimi pod Szolnokiem, zdobywając ostatni niezdobyty most na Cisie (mający kluczowe znaczenie dla obu stron). II. Batalion Polski i polska kompania ułanów odegrały decydującą rolę w triumfie. Świadczy o tym fakt, że po bitwie awansowano pięciu polskich oficerów, m.in. Józefa Wysockiego, który od tego momentu tworzył Legion Polski jako pułkownik. Wiekopomnym wydarzeniem bitwy pod Szolnokiem był atak ułanów Władysława Ponińskiego na pułk dragonów im. Franciszka Józefa.  Wojsko austriackie zostało wtedy rozgromione, a w ramach łupów wojennych Polacy przejęli 5 armat. Według anegdoty, kiedy podpułk. Josef Regelsberg von Thunberg (który niedługo potem trafił do niewoli), zobaczył tylko jedną kompanię atakującą jego pułk, powiedział: „Są albo szaleni… albo Polacy…”.

Balázs István

(red. A.Sz.)

źródła: – Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998

– https://www.tapiokultura.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=649:egyuett-a-szabadsagert-jozef-wysocki-es-a-lengyel-legio&catid=16&Itemid=142

– http://www.bibl.u-szeged.hu/bibl/mil/1848/kronologia.html

zdjęcia: Wikipedia

„Polacy walczący podczas Powstania Węgierskiego 1848-49” cz. III – bitwa pod Kápolną (26-27 lutego 1849)

Polski Instytut Badawczy i Muzeum
Henryk_Dembiński
Henryk Dembiński

26-27 lutego 1849 roku pod Kápolną rozegrała się jedyna dwudniowa bitwa powstania węgierskiego. Wojska cesarskie liczące 30 tysięcy żołnierzy pod naczelnym dowództwem marsz. Windisch-Grätza stanęły naprzeciw armii węgierskiej liczącej 36 tysięcy osób, wśród których walczyło także 120 żołnierzy II. Batalionu Polskiego. Bitwa zakończyła się porażką powstańców, w dużej mierze z powodu błędów gen. por. Henryka Dembińskiego, który w bliskim czasie został usunięty ze stanowiska naczelnego dowódcy. Według Artúra Görgeia, Dembiński miał plan działania, jednak nie Kápolnai_csata_Thanprzewidział, że coś może pójść nie po jego myśli, a tym samym nie był w stanie szybko zareagować na  zmieniające się warunki. Polscy legioniści, mimo że było ich niewielu, zostali zapamiętani dzięki swojej bohaterskiej postawie. Kiedy wojska powstańcze wycofywały się przez most, zostały zaatakowane przez potężne siły austro-węgierskie. Wtedy garstka piechoty Hipolita Żółtowskiego podjęła walkę z armią carską, dzięki czemu powstańcy zdążyli bezpiecznie przejść przez most.

Balázs István

(red. A.Sz.)
  • źródło: Kovács István: „…Mindvégig veletek voltunk” – Lengyelek a magyar szabadságharcban. Budapest, Osiris, 1998
  • Zdjęcia: Wikipedia